Balon jest specyficznym „pojazdem”, ponieważ nie ma żadnego własnego napędu. Porusza się wyłącznie dzięki wiatrowi. Zmiana kierunku lotu jest więc możliwa tylko poprzez znalezienie wiatru wiejącego w inną stronę. W tym wypadku największą trudnością jest dotarcie jak najbliżej celu. Inaczej mówiąc, chodzi o to, żeby dolecieć w wyznaczone miejsce, a nie tylko tam, gdzie niesie wiatr.

Kunszt pilotażu polega na odpowiednim przewidywaniu siły i kierunku wiatrów na różnych wysokościach, co bywa wynikiem nie tylko właściwej interpretacji prognoz pogody, ale także obserwacji ruchów innych balonów i przewidywania wpływu ukształtowania terenu na kierunki wiatru. W tym wypadku znaczenie ma nie prędkość, ale precyzja dotarcia do celu. Ze względu na zależność od wiejących wiatrów w niektórych konkurencjach znaczenie ma także umiejętne dobranie miejsca startu.

Konkurencje w większości przypadków polegają na zrzuceniu markera (woreczka z szarfą) jak najbliżej wyznaczonego celu. Poszczególne konkurencje różnią się warunkami startu lub organizacji lotu. Jedna z konkurencji, nazywana Fly in (FIT) zakłada, że pilot sam wybiera miejsce startu i musi zbliżyć się do wyznaczonego celu na jak najmniejszą odległość. Można kilkukrotnie startować z różnych miejsc. W konkurencji Fly on (FOT) zwodnicy już podczas lotu deklarują jaki będzie ich cel. Najpierw zrzucają marker na którym zapisują planowany cel, a potem muszą się do tego miejsca jak najbardziej zbliżyć.

Jeżeli zawodnicy po starcie lecą w miejsce, w którym wylądował balon zwany „lisem” mamy do czynienia z Pogonią za lisem (HNH). Jeżeli jednak po starcie muszą najpierw polecieć w miejsce startu „lisa”, a dopiero potem zrzucić marker jak najbliżej jego miejsca lądowania, to konkurencja nazywa się Zatapianiem okrętu (WSD).

Zależność balonów od wiatru sprawia, że w części konkurencji cele są związane ze zmianą kierunku lotu. Konkurencje zwane Łokciem (ELB) i Kątem (ANG) w uproszczeniu polegają właśnie na jak największej zmianie kierunku - kto wykona największy zwrot, ten wygrywa. Zajmowanie terenu (LRN) to konkurencja polegająca na „wyrysowaniu” balonem trójkąta, czyli przelot z zaznaczeniem trzech punktów/wierzchołków trójkąta. Im większą powierzchnię zajmuje trójkąt, tym lepiej.

W przypadku konkurencji Minimalny dystans rzutu dwóch markerów (MDD) sędziowie wyznaczają dwa obszary, a piloci muszą zrzucić w nich swoje markery, pokonując między obydwoma obszarami jak najkrótszą drogę.

Istnieją konkurencje, w których premiuje się najdalszy lot i takie, w których liczy się jak najdłuższe utrzymywanie się w powietrzu. Czasami konkurencje są doraźnie modyfikowane, ze względu na warunki pogodowe lub terenowe.

Baloniarstwo nie jest sportem szybkości, a mimo to dostojna parada kolorowych balonów zawsze wzbudza wielkie zainteresowanie widzów – niezależnie od tego czy tylko podziwiają oni ich grację, czy też są w stanie dostrzec charakter zmagań i docenić kunszt pilotów.